Nooit meer Duits! Nooit meer Nederlands! Alleen nog maar Natuurkunde! Ik weet nog goed hoe ik me voelde toen ik de deur van het VWO achter me dicht trok en naar de TU Delft ging. Blijk ik bij Natuurkunde ook stomme vakken te krijgen! Ik had in quantum-mechanica een nieuw "Duits" gevonden: verplichte kost om doorheen te ploegen. Maar op de universiteit staat het je vrij om wel of niet naar college te gaan, dus ik had lekker weg kunnen blijven: eigen verantwoordelijkheid. Ik woonde echter nog thuis en werd "gepushed" om bij mijn colleges aanwezig te zijn.
Tien jaar later kan ik het allemaal goed relativeren: zonder quantum-mechanica had ik functie-ruimtes nooit begrepen. Functie-ruimtes bleken noodzakelijk voor waar ik bij akoestiek op afgestudeerd ben en ik gebruik functie-ruimtes nu in mijn dagelijks onderzoek. Maar had je mij in mijn tweede jaar de keuze gegeven dan had ik alle quantum-mechanica colleges geskipped en waarschijnlijk niet mijn tentamens gehaald.
De oproep om scholieren meer vrijheid en eigen verantwoordelijkheid te geven, als voorbereiding op de universiteit, was voor mij een ramp geweest. De enige manier om mij te motiveren iets te doen waar ik het nut niet van zie is met dwang. Dat is nu, op mijn 33ste, net zo waar als op mijn 16de. Behalve dat ik op mijn 16de ervan overtuigd was dat niets op school nut had. tjsa. Ik was puber...
Ik vroeg economie docent Michel naar zijn mening:
De reden dat wij (docenten) de lesstof bepalen is omdat wij wel de samenhang zien in onderwerpen, wel de overkoepelende kennis hebben om te weten wat waarop bouwt, en wij wel de logische structuur van lesstof zien. Eerst lineaire functies, dan pas kwadratische, om een kleutervoorbeeld te geven. Je kan leerlingen die dit overzicht niet hebben, niet verantwoordelijk maken voor hun eigen leren: ze hebben de kennis en vaardigheid (nog) niet om te weten waar ze moeten beginnen en wat ze moeten doen. Dit gaat net zo hard op voor brugklassen als voor bachelorstudenten. Pas op het moment dat een leerling/student zoveel kennis en inzicht vergaard heeft dat deze zelf in staat is te bepalen welk onderwerp ze als volgende willen en kunnen bestuderen, kan je de verantwoordelijkheid als docent laten gaan.
Geef een 4 vwo klas de keuze om een middag vrij te nemen, maar meld dat ze dan zelf de lesstof moeten doornemen, en je zit met een lege klas. Ik ben groot voorstander van een betere aansluiting tussen de universiteit en de middelbare school. Maar waar de overgang naar eigen verantwoordelijkheid gelegd wordt, zou moeten afhangen van wat leerlingen kunnen hebben. Mijn gutfeeling, gebaseerd op mijn eigen ervaring, is dat 16 jaar niet de goede leeftijd is om meer zelfstandigheid te geven.
Ik zou de vrijheid om wel of niet in een les aanwezig te zijn introduceren bij keuzevakken. Vakken waar scholieren zelf voor gekozen hebben, in plaats van dat ze verplicht zijn in het curriculum. Aan het einde van de middelbare school heb je een of twee keuzevakken naast je profiel. Aan het einde van de universiteit heb je alleen maar keuze-vakken1. Zo bouw je de verantwoordelijkheid langzaam op en sluiten de universiteit en de middelbare school beter op elkaar aan.
Daarom stel ik dat:
je kan beter schools zijn in academia, dan academisch doen op school.
1 Dat was zo bij mijn opleiding: Technische Natuurkunde aan de TU Delft.