Nee, niet weer! Bijna gooi ik mijn mok richting de tv. Ik zit rustig zomergasten te kijken en ben onder de indruk van Ionica's enthousiasme over een groep waar ik mijzelf tot reken: "ons nerds". Dat ze als één van haar video-fragmenten voor Richard Feynman kiest verbaast me niet, ik ga er voor klaar zitten wanneer Ionica hem aankondigt. Ze zegt: "Het fragment wat we gaan zien heb ik nog niet gezien, alleen een stuk van gelezen. De redactie heeft het opgediept".
We zien Feynman opkomen, voor een leeg bord staan en hij zegt over wiskunde en natuurkunde te gaan vertellen. Dan knipt de regie en opeens staat Feynman voor een bord vol wiskunde en zegt "to summarize...". Mond open, knijp hard in mok... Tel tot tien, gooi mok toch niet naar tv. Waarom, in één van de beste colleges ter wereld, knip je het "college" deel van het college eruit? Waarom mogen we, in een zomergasten uitzending over wiskunde, de wiskunde niet zien1?
Het gesprek van Ionica en de Jong gaat daarna door op wat Feynman in zijn slotwoord zegt, over de kloof tussen alpha en beta. Maar gelukkig komt het wegknippen van de wiskunde nog wel terug in de uitzending. Ionica haalt de bekende quote "per formule verlies je de helft van je publiek" aan2. Die quote, ik heb hem tientallen keren gehoord. Door journalisten, vlak voor ze je interviewen: geen formules graag. Door presentatie-coaches. Door regisseurs van tv-programma's. Iedereen herhaalt het. Mijn grote frustratie: ze hebben gelijk.
Mensen die, half grinnikend, zeggen "oei, wiskunde is wel heel moeilijk, daar was ik zo slecht in, ik ga vast niet snappen wat je gaat zeggen". Daar word ik boos van. Ionica gelukkig ook. Het is een werkelijkheid waar journalisten mee moeten werken, ik neem het ze niet kwalijk3. Geen journalist gaat in zijn eentje de wereld veranderen, dus kiest iedereen ervoor om geen formules te laten zien. Dat is jammer, want met een goed uitgelegde formule kan je veel meer begrip overbrengen. In de wetenschap4 geldt dat een goede formule meer zegt dan 1000 woorden.
Zou het niet mooi zijn wanneer de standaard quote wordt: "heb je een formule om je werk mee uit te leggen, dan snappen mensen het eerder?". Daar wil ik best bij helpen. Ik ga de komende drie weken, elke dinsdag, een korte video online zetten waarin ik elke week een formule uitgebreid uitleg. Ik wil graag laten zien dat, met wat goede wil, formules niet moeilijker zijn dan Duitse naamvallen of de buitenspel-regel. Laten zien dat formules nuttig zijn, dat je met een formule meer weet dan met 1000 woorden.
Formules betekenen verschillende dingen in verschillende vakgebieden. Ik zal ingaan op het filosofische verschil tussen een wiskundige, een natuurkundige en een economische formule.
Vandaag de eerste video. Over formules in de wiskunde. Over de formule die iedereen nog weet, maar niet iedereen kan uitleggen. Over a-kwadraat plus b-kwadraat is c-kwadraat. Over Pythagoras.
1 Het volledige college van Feynman duurt een uur. Het is onderdeel van een grotere serie lezingen, die ook allemaal online staan. Het is te vinden op youtube, maar ook op project Tuva, met betere beeldkwaliteit. Maar dan heb je wel silverlight nodig.
2 Ik heb even gezocht naar de bron van die quote en het enige wat ik heb kunnen vinden is dat Stephen Hawking gezegd heeft dat iemand hem dit had verteld, maar hij zei niet wie.
3 Tenzij journalisten zelf ook de "ik vind het ook moeilijk, ik ga het vast niet snappen" houding hebben. Dan zet je jezelf buitenspel. Zie ook, Van Nieuwkerk, Matthijs. Tip voor journalisten: probeer het wel te begrijpen en benoem het op het moment dat je iemand niet meer snapt. Ik heb er respect voor als iemand me onderbreekt en zegt: "stop! ik kon je volgen totdat je over integralen begon, wat zijn dat?". Dat is veel beter dan me aanhoren en dan de dood-doener: "leuk, ik snap het niet, maar wat hebben we eraan?"
4 Ja, zelfs van de meeste "alfa" wetenschappen. Alleen bij vakgebieden als literatuur hoef je geen statistiek te kunnen. Maar bijvoorbeeld archeologie en sociale studies kunnen allemaal niet zonder goede statistiek, dus ook archeologen en sociologen moeten formules snappen.