Zet even op papier welke goede ideeën je gaat hebben in 2012. Weet je nog niet? oh, dan ben je ontslagen: geen geld voor jou.
Klinkt raar? Welkom in de wetenschap en R&D. Geen onderzoek zonder geldschieters. Geldschieters die willen weten waar ze hun geld aan uitgeven. Helemaal als dat belastingcenten zijn. Lees de gemiddelde "call" maar eens door. Maar ook bij commercieel onderzoek geld: eerst zeggen wat je gaat doen, voorstel indienen, voordat je toestemming (geld) krijgt. Nooit is het: gekwalificeerde wetenschappers krijgen geld en we zien achteraf wel of het de moeite waard was. Altijd moet je het van te voren aangeven. En daarmee komen we in de problemen wanneer het om nieuw, fundamenteel of creatief onderzoek gaat. Onderzoek waarvan de uitkomst zich niet laat voorspellen. Waarvoor we niet aan kunnen geven wat de maatschappelijke relevantie is. Als ik nu al wist wat ik morgen ging bedenken, dan had ik het nu al bedacht. Dus eigenlijk kan ik alleen geld vragen voor werk dat ik al bedacht heb.
Daarom zijn we kampioen plannen schrijven. Als je aanspraak wil maken op het onderzoeksbudget van een beetje organisatie moet je aangeven welke concrete, meetbare producten je gaat leveren. Schrijven als een projectleider: geen wonder dat Nederland de een a grootste gebruiker van PRINCE2 is.
Het ironische is dat deze plannen aan het eind van de rit bijna nooit geëvalueerd worden op gehaalde doelen. Elke onderzoeker weet het: als het geld eenmaal binnen is, is er geen druk meer. Aan het einde van het project geef je een keer een presentatie en meld je dat er vooral meer onderzoek gedaan moet worden, wat dan weer de basis voor je volgende project is.
Een gevolg is dat we steeds minder investeren in fundamenteel, creatief of onzeker onderzoek: als de onderzoeker niet a priori kan zeggen waar hij naar toe werkt, krijgt hij geen geld, het zou wel eens verkeerd besteed kunnen worden. Dus geven we enkel onderzoeksgeld aan dat type studies dat gegarandeerd "iets" oplevert.
Het kan ook anders. Het Google model is veel besproken: R&D werknemers hebben een dag per week de mogelijkheid om zelf te bepalen waar ze aan werken. Het heeft Gmail en Google Scholar opgeleverd. Bij Google weten ze dat je gedreven mensen soms gewoon hun gang moet laten gaan. Dat levert een zak producten en patenten op waarvan het overgrote deel in de vergetelheid verdwijnt. Maar de paar juweeltjes die het oplevert zijn dan weer zoveel waard dat dat de rest meer dan goed maakt.
En op universiteiten? Als student kreeg ik 5 jaar financiering met als enige opdracht: zorg dat je een diploma haalt anders betaal je alles terug! Ik hoefde niet op het VWO al te bedenken wat het onderwerp en de mogelijke uitkomst van mijn afstudeeronderzoek zou gaan worden. De enige eis was dat ik gekwalificeerd genoeg was aan het begin. Kunnen we die methode niet gebruiken bij de financiering van onderzoek: "Je bent goed genoeg, dus hier heb je een zak geld. Doe er wat moois mee. Als je over 4 jaar niets moois heb wil ik het geld terug."
Dus: wie wil mijn onderzoek financieren? Ik beloof een paar juwelen. Geen juwelen: geld terug. Of het robijnen of smaragden zijn zien we wel als we ze gevonden hebben.